गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) कशामुळे होतो आणि आपण कोठे पाहू शकता?

by marathiliha.com · Published 26 August 2023 · Updated 26 August 2023

सूर्यास्त खूप नाट्यमय आणि बर्‍याचदा अपेक्षीत असतो. त्यांच्या दोलायमान केशरी, पिवळ्या आणि लाल रंगांनी ते ढगांना रंग देतात आणि रोमान्स करणार्‍या जोडप्यांना आणि छायाचित्रकारांना आनंद देण्यासाठी आकाश उजळतात. हे आश्चर्यकारक प्रकाश प्रदर्शन आपल्याला आश्चर्यचकित करू शकतात की ते इतके रंगीबेरंगी बनवतात. गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) कशामुळे होतो आणि कधीकधी सूर्यास्ताचे रंग भिन्न का असतात? हे नैसर्गिक आणि मानव-व्युत्पन्न घटनांच्या मिश्रणावर येते.

Table of Contents

सूर्यास्त तयार करण्यासाठी एक विखुरलेला दृष्टीकोन.

सूर्यास्त हे विखुरलेल्या प्रकाश लहरींमुळे वातावरणातील सूर्यप्रकाश खंडित करतात. सूर्यापासून येणारा प्रकाश, जरी दिसायला पांढरा असला तरी प्रत्यक्षात स्पेक्ट्रमच्या सर्व रंगांनी बनलेला असतो — लाल रंगापासून, ज्याची तरंगलांबी जास्त असते, निळ्या आणि जांभळ्यासारख्या लहान तरंगलांबी रंगांपर्यंत.

दिवसा, पृथ्वीच्या वातावरणातील कण – जसे की पाण्याची वाफ, धूळ आणि राख, उदाहरणार्थ – सूर्याच्या स्पेक्ट्रममधून कमी तरंगलांबीचा निळा प्रकाश प्रतिबिंबित करतात. व्हॉक्सने नमूद केल्याप्रमाणे, यामुळेच दिवसा आकाशाचा निळा रंग येतो. हवेतील नायट्रोजन आणि ऑक्सिजनचे रेणू इतर कोणत्याही रंगापेक्षा कमी तरंगलांबीचा निळा आणि वायलेट प्रकाश परावर्तित करतात आणि परिचित निळा घुमट तयार करतात.

तथापि, दिवसाच्या शेवटी, क्षितिजाच्या सापेक्ष सूर्याचा कोन त्याचा प्रकाश सूर्याच्या डोक्यावर असताना त्याच्यापेक्षा जास्त अंतरावरुन जाण्यास भाग पाडतो. रेले स्कॅटरिंग या नावाने ओळखल्या जाणार्‍या घटनेमुळे, याचा अर्थ असा आहे की मुख्यतः लाल, पिवळा आणि केशरी प्रकाश – ज्याची तरंगलांबी जास्त असते – कोणत्याही ढगांना प्रकाश देण्यासाठी प्रवेश करेल.

गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) कशामुळे होतो?

इंद्रधनुष्याप्रमाणेच, सूर्यप्रकाशात रंगांचा संपूर्ण स्पेक्ट्रम असतो. तथापि, इंद्रधनुष्याच्या विपरीत – जे UCAR चे विज्ञान शिक्षण केंद्र पाण्याच्या थेंबामध्ये सूर्यप्रकाशाच्या अपवर्तनामुळे होते – सूर्यास्ताचे रंग आपल्या वातावरणातून विखुरलेल्या किंवा परावर्तित झाल्यामुळे प्रकाशात येतात.

पृथ्वी ग्रहणानुसार, गुलाबी रंग स्पेक्ट्रमचा लाल भाग अतिरिक्त पांढर्‍या प्रकाशात मिसळल्याने येतो. जेव्हा हवेत सूर्यप्रकाशाच्या स्पेक्ट्रमला विखुरण्यासाठी आणि परावर्तित करण्यासाठी जास्त एरोसोल किंवा सूक्ष्म कण असतात तेव्हा हे घडते. निळ्या आणि व्हायलेटसारख्या लहान तरंगलांबी प्रकाशाच्या लांब-तरंगलांबीच्या लाल आणि नारंगी सारख्या जास्त प्रमाणात प्रवेश करत नाहीत, जे बदलून परावर्तित आणि अधिक विखुरलेले असतात.

सूर्यास्ताचे रंग वेगळे का असतात? (why colors of sunsets are different?)

सूर्यास्त प्रत्येक संध्याकाळी वेगवेगळ्या रंगांच्या तालांसह तयार होतो आणि ते वातावरणातील परिस्थिती प्रतिबिंबित करतात ज्यातून सूर्यप्रकाश आपल्या डोळ्यांपर्यंत पोहोचला पाहिजे. या परिस्थिती दिसलेल्या रंगांच्या तीव्रतेवर देखील परिणाम करतात. रॅले स्कॅटरिंग वातावरणातील एरोसोलवर अवलंबून असल्याने, या सूक्ष्म कणांमध्ये बदल करणार्‍या परिस्थितीचा परिणाम दररोज संध्याकाळी तुम्ही पाहत असलेल्या सूर्यास्तावर होईल.

उदाहरणार्थ, हिवाळ्याच्या महिन्यांत सूर्यास्त जास्त तीव्र असतो. केवळ सूर्यास्त होण्यास जास्त वेळ लागत नाही, तर वातावरणात पाण्याची वाफ कमी असते. जेव्हा आर्द्रता कमी असते, तेव्हा एरोसोल कणांमध्ये संवाद साधण्यासाठी कमी पाण्याचे थेंब असतात आणि ते सूर्यप्रकाशाबरोबर तितका संवाद साधत नाहीत. कमी परावर्तनासह, सूर्यप्रकाशाचा स्पेक्ट्रा कमी पसरलेला असतो, आणि रंग शुद्ध असतात, अधिक दोलायमान दिसतात.

सूर्यास्ताचे रंग भिन्न का असतात याचे आणखी एक कारण? वातावरणातील प्रदूषणाची पातळी. हे जीवाश्म इंधन जाळण्यापासून मानवनिर्मित असू शकते किंवा चक्रीवादळ किंवा ज्वालामुखीच्या क्रियेतून आकाशात धुळीचे लोट फेकण्यासारख्या नैसर्गिक घटनांपासून बनवलेले असू शकते. या प्रत्येकासह, सूर्यास्त अधिक निळा किंवा जांभळा रंग घेतो. ग्रिस्ट यांनी नमूद केले की भूतकाळातील ज्वालामुखीय क्रियाकलापांचे परिणाम जुन्या कलामध्ये अनेकदा दिसून येतात. औद्योगिक धुक्यामुळे गडद लाल, जांभळा किंवा गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) होतो.

इतर जगावर दिसणारे सूर्यास्त वेगळे का आहेत हे देखील वायुमंडलीय रचना स्पष्ट करते. लाइव्ह सायन्सने नोंदवले आहे की मंगळाच्या वातावरणात लोहयुक्त धूळ आढळून आल्याने – जे पृथ्वीवरील घनतेच्या सुमारे 1% आहे – सूर्यास्त निळा दिसतो (Blue Sunset). युरेनसवर, हायड्रोजन, हेलियम आणि मिथेन भरपूर प्रमाणात असल्याने, सूर्यास्त निळा किंवा नीलमणी आहे. आणि टायटनवर, या चंद्राच्या वातावरणीय रचनेमुळे ते पिवळे, नारिंगी किंवा तपकिरी आहे.

Also read शनीला किती रिंग आहेत [Saturn’s rings]? ग्रहाच्या सौंदर्यावर एक आकर्षक नजर.

स्मार्ट ड्रोन मेलबॉक्स आपल्याला “शेवटच्या इंच” डिलिव्हरीच्या भविष्याची सुरक्षितता देतो.

कार्बन सायकल: आपण वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइड (CO2) कसे कमी करू शकतो?

Q1: सूर्यास्ताचे दोलायमान रंग कशामुळे होतात?

A1: सूर्यास्त प्रकाश लहरींच्या विखुरण्याने तयार होतो, ज्यामुळे वातावरणातील सूर्यप्रकाश खंडित होतो. सूर्यापासून येणारा प्रकाश स्पेक्ट्रमच्या सर्व रंगांनी बनलेला असतो. जसजसा सूर्य मावळतो, त्याचा प्रकाश पृथ्वीच्या अधिक वातावरणातून जावा लागतो, ज्यामुळे अधिक लाल, पिवळा आणि केशरी प्रकाश आपल्यापर्यंत पोहोचतो आणि आकाश उजळतो.

Q2: कधीकधी गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) का दिसतो?

A2: सूर्यास्तातील गुलाबी रंग हा स्पेक्ट्रमचा लाल भाग अतिरिक्त पांढर्‍या प्रकाशात मिसळल्यामुळे होतो. जेव्हा हवेत जास्त एरोसोल किंवा सूक्ष्म कण असतात तेव्हा सूर्यप्रकाशाच्या स्पेक्ट्रमला विखुरण्यासाठी आणि परावर्तित करण्यासाठी हे घडते.

Q3: प्रत्येक संध्याकाळी सूर्यास्ताचे रंग का बदलतात? (why colors of sunsets are different?)

A3: सूर्यास्ताचे रंग वेगवेगळ्या वातावरणीय परिस्थितीमुळे बदलू शकतात ज्यामुळे सूर्यप्रकाश आपल्या डोळ्यांपर्यंत कसा पोहोचतो यावर परिणाम होतो. उदाहरणार्थ, जेव्हा वातावरणात पाण्याची वाफ कमी असते तेव्हा हिवाळ्याच्या महिन्यांत सूर्यास्त अधिक तीव्र असतो. प्रदूषण पातळी सूर्यास्ताच्या रंगांवर देखील परिणाम करू शकते.

Q4: प्रदूषणाचा सूर्यास्ताच्या रंगावर कसा परिणाम होतो?

A4: प्रदूषण पातळी सूर्यास्ताच्या देखाव्यावर प्रभाव टाकू शकते. जीवाश्म इंधन जाळण्यापासून मानवनिर्मित प्रदूषण किंवा चक्रीवादळ किंवा ज्वालामुखीचा उद्रेक यांसारख्या नैसर्गिक घटनांमुळे धूळ आकाशात फेकल्यामुळे सूर्यास्त अधिक निळा किंवा जांभळा दिसू शकतो. औद्योगिक धुक्यामुळे गडद लाल, जांभळा किंवा गुलाबी सूर्यास्त (Pink Sunset) होऊ शकतो.